Banken bang voor digitale euro?

Wat is de CBDC?

De CBDC is een digitale euro die wordt uitgegeven door de Europese Centrale Bank (ECB) en staat voor Central Bank Digital Currency. De digitale euro heeft dezelfde waarde als de het contante geld – de ‘chartale’ euro – en wordt eveneens door de ECB gesteund. De digitale euro moet een gratis en veilig digitaal betaal- en spaarmiddel worden. Maar de commerciële banken zien er niet veel heil in. Immers, het zou het voor de burger mogelijk maken ons betalingsverkeer opeens zonder tussenliggende banken uit te voeren. Want met de digitale euro kun je in heel Europa, zonder betaalpas of creditcard, onbeperkt en gratis betalen. Je hebt slechts een app en je telefoon nodig om je huur te betalen, je salaris te ontvangen of boodschappen te doen. Alles via één app voor alle 350 miljoen Europeanen.

Het is te begrijpen dat de banken er momenteel alles aan doen om onmisbaar te blijven in het betalingsverkeer. In een eerdere blog ‘Bitcoin is Social Technology’ besprak ik de toestemming die de SEC onlangs heeft gegeven voor de lancering van cryptocurrency gebaseerde ETF’s: Exchange Traded Funds. De goedkeuring van de SEC en de industrialisatie van cryptocurrency is een fundamentele verandering bij de overheid die digitaal geld een prima vervanger van fiat geld maakt. En dat maakt grote investeerders en banken erg zenuwachtig. Microbetalingen in digitale valuta hebben, in tegenstelling tot microbetalingen in fiatvaluta, het potentieel om extreem goedkoop en snel te zijn. Microbetalingen hebben een revolutionaire impact op het transformeren van online transacties maar tasten wel het verdienmodel van banken aan.

De gevolgen van tokenization

De ECB stelt dat door bancaire computers geïnitieerde geldoverboekingen voorlopig rond € 1 zullen zullen blijven kosten, maar stelt ook dat ‘echte’ micropayments pas beginnen bij 1 cent of minder. Tokenisatie is dus een werkelijke game-changer in ons financiële landschap. Het biedt betere beveiliging, verbeterde gebruikerservaringen, kostenbesparingen en opent de deur naar nieuwe bedrijfsmodellen. Het vormt echter een bedreiging voor het lucratieve bancaire verdienmodel van fiatvaluta-transacties, aangezien de huidige arbeids- en energie-intensieve banksystemen dat technisch nooit zo goedkoop en energiezuinig kunnen aanbieden.

Voorstanders van de digitale euro bepleiten dat onze maatschappij daardoor minder afhankelijk wordt van banken voor betalen en sparen. De digitale euro is een concurrent van normale bankrekeningen en een serieus alternatief voor onze huidige private bankdeposito’s. De Europese economie kan tevens financieel stabieler worden. Economie ontwrichtende bankencrises zullen tot het verleden horen. Onze maatschappij heeft daarom baat bij digitaal publiek geld. Want als de huidige te (?) grote macht van banken en investeerders vermindert, zal dat Europa volgens ‘Positive Money Europe’ eerlijker en democratischer maken.

Europees Parlement

Het Europees Parlement werkt sinds vorig jaar aan de wet die de toekomst van digitaal publiek geld in Europa moet vormgeven. Hoe en op welke wijze kan de digitale euro worden gebruikt, door wie en welke garanties zijn aan de burger te geven? Op 22 april stemt het parlement over het wetsvoorstel. Als de lidstaten het groene licht geven, kunnen inwoners van de eurolanden naar verwachting al in 2026 met de digitale euro betalen. Maar de banken bepleiten dat de digitale euro gebruik moet blijven maken van de bestaande bancaire infrastructuur. Op die wijze blijven zij midden in het (data-) web zitten van alle betalingstransacties.

Het is begrijpelijk dat de Europese banken intensieve lobbyen om Europarlementariërs te overtuigen van die noodzaak. De financiële sector gebruikt zijn machtspositie om te tonen hoe banken zich al twintig jaar een betrouwbare en dus onmisbare partner van de ECB tonen. En zij op grond van hun ‘expertise’ noodzakelijkerwijs een rol in deze digitale euro zullen ‘moeten’ spelen. De ECB blijkt gevoelig voor deze argumenten: ‘Uw suggestie het contact met de bankensector over het ontwerp en de distributie van de digitale euro te intensiveren, staat genoteerd,’ schreef een ECB-bestuurslid in juli 2022 aan de lobbygroep van de Duitse banken.

Bankvergunningen versus financiële vrijheid voor de burger

Vòòr het computertijdperk was gebruik van cash de normaalste zaak van de wereld. Alleen voor formele betalingen had je de bank nodig waar die informatie in papieren dossiers werd bijgehouden. Banken zijn van oudsher verantwoordelijk voor het aantrekken van spaargelden en verstrekken van kredieten aan personen en ondernemingen, het verzorgen van het betalingsverkeer voor hun klanten en de handel in vreemde valuta. Maar door hun interne digitalisering ontstond steeds meer inzicht in actuele tegoeden, betalingen en schulden van hun klanten. Digitaal betalingsverkeer bracht de banken vervolgens zelfs realtime informatie over het actuele betaal- en uitgavengedrag van hun klanten. Een enorme machtspositie!

Het is de vraag of de digitale euro inderdaad een revolutie teweeg zal brengen in ons geldstelsel: in hoe we betalen en bankieren. Online betaaldiensten zouden dat graag zien gebeuren, want er is op dit moment geen gelijk speelveld. Niet-bancaire betaaldiensten en elektronisch geldinstellingen hebben niet dezelfde toegang tot betaalsystemen als banken. Binnen het huidige geldstelsel kunnen alleen banken betalingen tussen banken definitief vereffenen met ‘centrale bankreserves’: de vorm van centrale bankgeld die alleen beschikbaar is voor instellingen met een bankvergunning. Als we dat straks via de app met de digitale euro op onze telefoon kunnen, valt het voordeel van die bankvergunning grotendeels weg.

De toekomst van digitaal geld

Het wordt op 22 april spannend om te zien wat onze Europarlementariërs doen: de macht bij de banken laten of voor financiële stabiliteit en vrijheid van hun burgers kiezen. De ECB wil niet zeggen hoeveel contact er de afgelopen jaren met bank-lobbyisten is geweest. Afspraken met bestuursleden van de ECB worden online gepubliceerd. Maar ontmoetingen van lobbyisten met lager geplaatste medewerkers zijn niet openbaar.

De afgelopen jaren voerden de banken een stille, maar effectieve lobby om de potentiële concurrentie in de kiem te smoren. Banken pleiten niet alleen voor een digitale euro die gebruik maakt van hun bestaande infrastructuur, maar ook het maximale bedrag dat iemand aan digitale euro’s kan aanhouden tot slechts 500 euro te beperken. Bancair geld zal daardoor in ons geldstelsel onmisbaar blijven. Zolang de discussie hierover zich afspeelt buiten het publieke debat, kunnen banken deze slag om de toekomst van ons geld winnen. Als de sector zijn zin krijgt, wordt de digitale euro waarschijnlijk irrelevant. Of wordt het gesloten bancaire marktlandschap opengebroken en krijgt de burger zijn oude financiële vrijheid terug?

Door: Hans Timmerman (foto)