When an old person dies, a library burns to the ground

De kracht van storytelling

Toen ik bovenstaand gezegde tegenkwam in een artikel van Biograph, een platform dat mensen helpt om hun ruwe ervaringen (microvertellingen) om te zetten in een boek of iets dergelijks, realiseerde ik me hoezeer het raakt aan mijn eigen ervaring met bloggen. Ooit begon ik rond 2010 bij EMC met zakelijke blogs over onze producten en markten. Langzaam groeide dit uit tot een bredere verzameling van inzichten en ervaringen. Vandaag de dag vormen mijn blogs een soort digitale bibliotheek—een plek waar ik mijn kennis bewaar, ervaringen deel en waar ik regelmatig teruggrijp naar juist met elkaar gerelateerde, eerdere blogs.

Steeds meer mensen leggen eigen verhalen vast: over ingrijpende gebeurtenissen, over lessen die ze geleerd hebben, of simpelweg over het leven zelf. Het vastleggen van die verhalen helpt niet alleen om herinneringen te bewaren, maar biedt ook troost en herkenning voor anderen. Zeker nu technologieën zoals taalmodellen en kunstmatige intelligentie het makkelijker maken om die verhalen te structureren, van metadata te voorzien en vervolgens te delen. Hierdoor wordt storytelling voor iedereen toegankelijker dan ooit.

​‘Storytelling’ wordt gedefinieerd als de sociale en culturele activiteit van het delen van verhalen, soms met improvisatie, theatrale elementen of verfraaiingen. Elke cultuur heeft zijn eigen verhalen, die worden gedeeld als een middel voor entertainment, educatie, culturele behoud of om morele waarden over te brengen. ​in moderne contexten, zoals marketing en communicatie, heeft het een bredere betekenis gekregen. Het verwijst niet alleen naar het vertellen van verhalen, maar ook naar het strategisch gebruiken van narratieven om een boodschap over te brengen of een merk te positioneren.

Taalmodellen en gedeelde storytelling

De opkomst van taalmodellen (LLM’s) verandert de manier waarop we informatie zoeken, vinden en delen. Waar traditionele zoekmachines afhankelijk waren van ’toevallig’ bestaande metadata, kunnen moderne taalmodellen zelf metadata genereren en makkelijker onderlinge context begrijpen en verbanden leggen tussen verhalen. Dit maakt het eenvoudiger om persoonlijke ervaringen te vinden die aansluiten bij onze eigen belevingswereld. Was Google behulpzaam om via door mij bedachte en gegeven zoektermen, informatie op het internet te zoeken, ChatGPT brengt mij nu op plaatsen waar ikzelf nooit gezocht zou hebben en vergroot mijn ‘vindvermogen‘ op een enorme wijze.

Taalmodellen helpen bij het metadateren en ontsluiten van collectieve en persoonlijke geschiedenissen. Ze helpen patronen te herkennen in verhalen en leggen zelfs verbindingen tussen mensen met vergelijkbare ervaringen, zelfs in verschillende talen. Dit maakt het niet alleen een hulpmiddel voor kennisoverdracht, maar ook een krachtig middel om gemeenschappen te verbinden. Om uit al die gedeelde persoonlijke ervaringen, interessante sociale en wetenschappelijke verbanden te ontdekken.

Het belang van vastleggen en doorgeven

Alles wat we weten, alles wat we van onze voorgangers hebben geleerd, loopt gevaar als we het niet bewust bewaren en doorgeven. Op de werkvloer verdwijnt waardevolle kennis wanneer ervaren medewerkers vertrekken. Binnen families raken verhalen verloren als niemand ze opschrijft of doorvertelt. Misschien was tante Anita de enige die wist dat opa elke dag een gulden gaf aan de dakloze man op weg naar zijn werk. Of misschien was je moeder de enige die zich herinnerde dat je als kind al dierenarts wilde worden.

In ‘Being Mortal: Medicine and What Matters in the End’ betoogt Atul Gawande dat technologie het respect en de rol van ouderen als bewaarders van kennis heeft ondermijnd. Waar zij vroeger de exclusieve hoeders waren van geschiedenis en traditie, is een groot deel van die rol overgenomen door digitale archieven. Maar nieuwe technologie biedt ook kansen: we kunnen ervoor kiezen om die verhalen tijdens het leven al vast te leggen en te delen, zodat ze niet verloren gaan.

Taalmodellen vergroten je zoekvermogen

De opkomst van LLM’s en de onderliggende AI geeft ons een ongekend zoekvermogen, waarmee we in de enorme zee van ons omringende informatie, precies díe verhalen en inzichten kunnen vinden die ons persoonlijk aanspreken. Waar traditionele zoekmachines vastzaten aan strikte zoektermen, begrijpen AI-taalmodellen context. Hierdoor kunnen ze niet alleen relevante informatie vinden, maar ook verhalen die inhoudelijk overeenkomen, zelfs als ze andere woorden gebruiken.

Het helpt niet alleen om vergelijkbare verhalen te ontdekken, maar fungeert ook als brug tussen mensen met gedeelde ervaringen.. Deze mogelijkheid om verbanden te leggen tussen verhalen, maakt collectieve storytelling mogelijk. Hoe levendiger we onze verhalen presenteren, hoe boeiender en toegankelijker ze worden. Zoals iemand zei: “Mijn geest is als een bibliotheek en ik voeg er steeds meer aan toe.” Hoe leg je je kennis en wijsheid vast als nuttige nalatenschap? Om te voorkomen dat tenminste dat deel van jouw bibliotheek, aan het einde van je leven ‘niet afbrandt’.

Ik ben vanuit nieuwsgierigheid al jaren actief op de genealogische site My Heritage, waar ik mijn stamboom tot eind 15e eeuw heb kunnen uitpuzzelen: als 15e generatie geboren Amsterdammer stam ik af van mijn naamgenoot Hans Timmerman, die leefde van 1525 tot 1595. Verder dan zijn vader Aerent Cornelis uit 1500 gaat de zoektocht niet, omdat de grote stadsbrand in 1452 vele kerken en geboorte/overlijdensregisters vernietigde. Letterlijk tot de grond toe afgebrande bibliotheken.

Bouw een brandwerende bibliotheek

We denken vaak dat alles online te vinden is, maar dat blijken vaak losse berichten en documenten. Zonder relevante metadata, die meer over de inhoud en herkomst zeggen. Zo staan ook persoonlijke verhalen en familie-geschiedenissen niet in een gestructureerde database. Vraag je smartphone maar eens: “Oké, Google, hoe hebben mijn ouders elkaar ontmoet?” of “Hé, Siri, waarom vestigden mijn voorouders zich in Amsterdam?” Je krijgt geen antwoord, omdat die verhalen niet systematisch bewaard worden en/of geen relevante metadata bevatten om die antwoorden te kunnen vinden.

Gelukkig ontstaan er steeds meer initiatieven om dit wél te doen. Zo is er in Nederland ‘De Vertelkamer’, opgezet door Harold van Garderen en zijn team bij 4vitae. In de vertelkamer kunnen mensen hun verhalen kwijt over alles waar ze iets over ’te vertellen‘ hebben. Maar het is ook de plek waar mensen de betekenis van hun ervaringen duiden, waaruit en waardoor metadata ontstaat. Harde metadata (objectief) maar ook zachte, ambigue metadata die subjectief en interpreteerbaar is, met de focus op menselijke ervaringen en emoties. Zie bijvoorbeeld https://4vitae.nl/project/gezinsgerichtheid-kinderafdelingen/. Achter alle puntjes in de driehoek zit een vertelling over zorg aan kinderen. Duizenden individuele verhalen.

In die zin is het probleem van het internet, dat beschikbare content veel te weinig metadata bezit, waardoor die content een losse verzameling van niet gerelateerde boeken is. Juist metadata maakt van een losse verzameling boeken een bibliotheek omdat men ze nu kan catalogiseren en de context kan vastleggen om de relatie tussen boeken te duiden.

De Vertelkamer helpt organisaties en individuen om verhalen, inclusief de relevante metadata, te verzamelen en te delen, zodat kennis niet verloren gaat, maar juist als inspiratiebron dient voor de toekomst. Een echte bibliotheek wordt. We onderzoeken momenteel hoe we alle verhalen van de vertelkamer ook via ons nieuwe ArQiver platform eenvoudiger met veel mensen makkelijk kunnen verzamelen en delen.

Begin vandaag met het bewaren van je verhalen

Verhalen helpen ons niet alleen om in het verleden te kijken, maar ook om richting te geven aan de toekomst. Wacht niet tot het te laat is—bouw nu je eigen bibliotheek op. Leg je ervaringen vast, deel je inzichten, vertel over de context tussen die inzichten en zorg ervoor dat jouw kennis niet verloren gaat. Want zoals het oude spreekwoord waarschuwt: wanneer een mens sterft, mag zijn bibliotheek niet in vlammen opgaan.

Door: Hans Timmerman (foto)