Daniel Sun, Gartner: ‘Innovatie Ecosystemen helpen organisaties bij economische tegenwind’

Daniel Sun, VP Analist Gartner.

In de basis is een Innovatie Ecosysteem vrij simpel”, stelt Sun, VP Analist van het Gartner CIO Research-team en de core topic leader van Foster Technology Enabled Innovation. Het gaat om losse, flexibele netwerken van organisaties en instellingen die samen innoveren richting nieuwe producten, diensten of technologie, om kennis en vaardigheden te ontwikkelen of een klantervaring te realiseren. Dit soort ecosystemen kunnen veranderen al naar gelang de behoefte, de lengte van een project, kunnen ad hoc of structureel zijn, in de loop van een project veranderen van samenstelling.

“Bottom line is wel dat elke partner – onderwijsinstelling, IT-aanbieder, toeleverancier, afnemer et cetera - iets binnenbrengt zodat niemand alle tijd, geld, mensen en andere hulpbronnen hoeft in te brengen. En iedereen moet ook van de uitkomst profiteren.”

Zelf of samen ontwikkelen

Een goed praktijkvoorbeeld, genoemd in de Gartner-studie ‘Innovation Ecosystem: the right way to innovate in a downturn’, is de Duitse Fintech-onderneming Datev. Zij leverden technologie-oplossingen aan klanten zoals belastingadvocaten en auditeurs. Die wilden echter een meer divers portfolio aan digitale producten en kanalen, zoals digitaal betalen, chatbots, HR-oplossingen en digitale marketing. Datev had twee keuzes: alles zelf ontwikkelen, of samen met partners. Sun: “Zeker in een periode van economische stagnatie is die tweede keuze veel interessanter, maar ook als het je als onderneming nog voor de wind gaat, biedt het voordelen.”

Datev koos voor samenwerking met partners die al kennis en ervaring op deelgebieden hadden, zo schetst de studie. Zoals Paypal bij digitale betaaloplossingen. Voor Paypal was dit volgens Sun ook een interessante samenwerking, omdat zij zo ook kunnen beschikken over nieuwe oplossingen voor doelgroepen die zij eerder minder specifiek konden bedienen. Dat is dus de basis van een Innovatie Ecosysteem.

“De nadruk ligt op losse samenwerking. Datev’s partners zouden niet snel gaan samenwerken als wat zij binnenbrengen exclusief gebruikt zou worden in een Datev-dienst. Zij willen ook met andere fintech-ondernemingen samenwerken. Dat is het mooie van dit soort ecosystemen: het gaat echt om wederzijds voordeel. En zo’n losse vorm van samenwerking werkt veel sneller en flexibeler, dan wanneer je kiest voor exclusieve samenwerking, of probeert te innoveren via joint ventures of overnames.”

Concept niet nieuw

Natuurlijk is het concept van Innovatie Ecosystemen niet nieuw, weet Sun. Het is een vrij logische vorm van innoveren, die niet beperkt hoeft te zijn tot periodes waarin het economisch minder goed gaat. Maar het is wel een vorm waar men minder aan denkt wanneer een organisatie het geld heeft om alles voor innovatie zelf in huis te halen en exclusief voor de eigen organisatie of doelgroep te innoveren. Bovendien, benadrukt de Gartner-analist: ook al gaat het om een losse vorm van samenwerken, dat betekent niet dat het eenvoudig is om ermee te beginnen. Het opzetten ervan in en tussen organisaties vergt zeker in het begin echt wel tijd en moeite.

“Je moet een soort DNA voor dit ecosysteem ontwikkelen. Dat bestaat uit vier elementen: waarde-uitwisseling; gedeelde capaciteiten; diversiteit in partners; raamwerk voor samenwerking. En daarmee ben je er nog niet. Om optimaal te presteren, moet dit ecosysteem voortdurend beheerd worden, moet gemeten en gemonitord worden wat de opbrengsten zijn, zodat je ook structureel kunt leren en verbeteren. Want een Innovatie Ecosysteem is geen statisch gegeven, het is en zal voortdurend in ontwikkeling blijven al naar gelang de behoeften van jouw organisaties en eventuele partners.”

DNA Innovatieve Ecosystemen

In het kort staan de vier elementen in het DNA van Innovatieve Ecosystemen hiervoor:

• Waarde-uitwisseling: je kunt niet verwachten dat de ene partij ‘om niet’ kennis, diensten of andere zaken levert. Om goed te bepalen wie wat inbrengt, maar ook afstemmen wat de gewenste opbrengsten zijn, dat vergt tijd en afstemming.

• Gedeelde capaciteiten: om samen te werken en kennis of data uit te wisselen, moet je beschikken over interoperabele systemen, zodat je geen technische drempels hebt. Maar ook moet je van je partners weten dat bijvoorbeeld jouw intellectuele eigendom goed beschermd is, dat er geen data gestolen wordt.

• Diversiteit in partners: je moet beschikken over een goed netwerk en selectiecriteria om de juiste partners te zoeken en te vinden. En kijk niet alleen naar je traditionele partners zoals technologiegiganten en klanten, maar zoek verder. Veel organisaties vertrouwen bijvoorbeeld startups niet om mee samen te werken. Slechts 29 procent van de organisaties maken optimaal gebruik van de capaciteiten van startups. Hebben die wel de capaciteiten, beveiligen ze mijn data en ervaring wel afdoende? Bestaan ze over zes maanden nog wel?

• Raamwerk voor samenwerking (‘rules of engagement’): de afspraken die gemaakt worden over de rol in de samenwerking, wie wat binnenbrengt, wie de oplossing, dienst of product uit de samenwerking op welke wijze mag gebruiken. Van wie is het intellectuele eigendom? Van wie is nieuw ontwikkelde data?

En voor wat betreft het structurele deel: om structureel beheer, monitoring et cetera te realiseren, heeft elke organisatie die gaat werken met het Innovatie Ecosysteem model ook mensen nodig die hier vast op zitten en digitale ecosysteem teams aansturen. Een ecosysteem enterprise architecture Lead bijvoorbeeld, en een modelling & processing Lead, een partner manager. Zij ontwikkelen en ontwerpen hoe het Innovatie Ecosysteem er uit moet zien, hoe de vier DNA-kenmerken in de praktijk gebracht worden. Zij rapporteren op hun beurt aan het bestuur.

Dedicated team

Sun: “Ik denk dat een ecosysteem team dedicated moet zijn in elke organisatie, maar zij kunnen afhankelijk van het soort samenwerkingen diverse en veranderlijke product teams aansturen, of teams voor inkoop en distributie, afhankelijk van het soort innovatie waar je mee bezig bent. En net zo belangrijk: zorg ervoor dat iedereen een gedeelde verantwoordelijkheid voelt. Je moet dit niet topdown invoeren en dan verwachten dat het werkt. Maar je moet wel iemand aan de top hebben die hier achter staat, anders gaat het evenmin werken.”

Omdat je in eerste instantie dus echt wel tijd, geld en energie moet stoppen in het ontwikkelen van dit DNA en in het structureel de vinger aan de pols houden, is het logisch dat organisaties liever innoveren in samenwerkingsvormen waar ze al bekend mee zijn, weet Sun. Maar de risico’s die altijd bij innovatie horen, worden groter wanneer er sprake is van economische tegenwind. En daarmee groeit ook de wens om die risico’s te spreiden over meer partijen. Dan wordt het gebruik van Innovatie Ecosystemen ook interessanter.

“Zeker als het straks economisch weer beter gaat, blijft het gebruik van Innovatieve Ecosystemen als een vorm van samenwerking interessant. Er zijn namelijk meer, structurele uitdagingen voor organisaties. Een ervan is het groeiend gebrek aan talent. Op IT-gebied zeker, maar ook op veel andere gebieden. Innoveren in bijvoorbeeld fusion teams is mooi, maar dat werkt alleen als je hier de mensen voor hebt. Organisatie-overschrijdende fusion teams zijn dan een goed alternatief.

Reële opbrengsten

In het onderzoek naar Innovatie Ecosystemen heeft Gartner vier case studies opgenomen, stelt Sun. “Daarmee willen we benadrukken dat het hier niet alleen om theorie gaat, maar dat de opbrengsten van dit soort ecosystemen heel reel zijn. Ook willen we zo voorbeelden geven van hoe dergelijke ecosystemen werken in de praktijk, zodat een organisatie het wiel niet volledig zelf hoeft uit te vinden.”

Organisaties hoeven het concept ook niet volledig in de praktijk te brengen, benadrukt Sun tot slot., al stelt hij wel: doe wat je wel doet goed, of doe het niet. “Maar hoe je ook samenwerkt, beperk je in ieder geval niet tot de geijkte partners, zoals de grote IT-vendors. Hun oplossingen zijn enorm groot, vaak relatief duur en door hun omvang mogelijk ook traag. Je zult als organisatie veel meer partijen in je netwerk hebben die partners kunnen worden in een ad hoc, maar niet vrijblijvend Innovatie Ecosysteem. Maak daar dan ook gebruik van.”