René ter Haar, KWR: ‘Er komt weer een kantelpunt aan voor IT’

Via een mix van eigen bedrijven en bij organisaties zoals PWC, kwam Ter Haar in april 2022 bij KWR Water Research Instituut terecht. KWR stelt met wetenschappelijk onderzoek, kennis en innovatie de drinkwatersector in staat gezond, duurzaam en efficiënt om te gaan met water. Alle drinkwaterbedrijven in Nederland zijn van oudsher aandeelhouder van KWR.

KWR stond in 2022 voor twee uitdagingen: een datagedreven bedrijf worden en – mede hiervoor – een digitale transformatie ondergaan. Hiervoor een strategie en visie formuleren, bleek best nog een uitdaging te zijn. Uiteindelijk heeft Ter Haar met zijn team, naast de operationele projecten, een programma opgesteld met vijf thema’s om in 2023 met beide uitdagingen aan de slag te gaan.

“KWR is een traditionele organisatie waarbij IT vrij ver van de dagelijkse praktijk vandaan stond. Er was zeker geen mismatch – als het nodig was, werd er samengewerkt op gebieden als infrastructuur en security – maar de connectie met de praktijk van onderzoekers was er eigenlijk niet. Onderzoek vergt en levert steeds meer data op, en om dit goed te gebruiken, is IT cruciaal op meer gebieden dan alleen de benodigde IT-infrastructuur bieden.”

Digitale, datagedreven organisatie

Het einddoel: KWR moet een echt digitale, datagedreven organisatie worden. Digitalisering moet een normaal aspect worden van hoe onderzoek – de core business van de organisatie - plaats vindt, opgezet en uitgevoerd wordt.

“Op basis van ons plan van aanpak zijn we nu met een aantal trajecten begonnen”, schetst Ter Haar. “Daaronder het leggen van een goede basis voor cloudgebaseerde IT. De oorspronkelijke cloud-omgeving van KWR was niet goed ingericht. We hebben dat overhoop gehaald en heringericht om de dagelijkse praktijk optimaal te ondersteunen. We kunnen nu allerlei services en IT-producten voor onderzoekers met de spreekwoordelijke druk op de knop aanbieden. Zo wordt het voor onderzoekers veel makkelijker om snel, flexibel en goedkoop gebruik te maken van digitale middelen. .”

Een vervolgstap is de inrichting van een data-omgeving. Er komen steeds meer en nieuwe databronnen bij, klanten die data geven of juist specifieke eisen hebben voor bepaald onderzoek. Drinkwaterbedrijven wisselen over het algemeen niet zo veel data met elkaar uit, stelt Ter Haar, maar KWR is de overlappende onderzoeksinstelling waar al deze data wel bij elkaar komt. “De bedoeling is dat we een soort pijplijn voor data opbouwen. Daarin nemen we by design-zaken zoals security en privacy mee. Zo worden we voor onze afnemers en partners ook echt een trusted party , met wie zij hun data kunnen uitwisselen. En dit proces kunnen we blijven herhalen”

Verandering rol CIO

Bij KWR was de rol van de CIO vrij traditioneel – beperkt tot het managen van de ICT afdeling - maar er is volgens Ter Haar vrij grote consensus dat dit moet veranderen. Alleen is dat wel een proces, dat verandert niet van vandaag op morgen. “

Bij mijn aantreden hebben we afgesproken dat de CIO een groter belang heeft dan alleen ICT. Als het bijvoorbeeld gaat over initiatieven met startups, of een technologiecentrum dat we mogelijk op dit terrein bouwen, dan heeft de CIO hier ook een rol in die verder gaat dan IT faciliteren, maar ook gaat over nadenken hoe die initiatieven het beste uitgevoerd kunnen worden, welke rollen IT hierin kan spelen en hoe we dus onze digitale producten en services beter in de markt kunnen zetten”

Deze verandering moet volgens Ter Haar geleidelijk doorsijpelen in alle lagen van de organisatie. Dat is volgens hem geen onwelwillendheid, maar een gegeven waar je als CIO mee moet werken. Verandering kost altijd tijd. Gelukkig werken er bij de organisatie veel – deels jonge - mensen die in de gaten hebben dat digitalisering een andere rol van ICT vergt.

René ter Haar: "Je moet succesvolle projecten hebben om het nut van digitalisering en digitale innovatie aan te tonen."

“We hebben nog een on premise omgeving waar een aantal werknemers liever mee werken. Maar de manier waarop de cloud werkt, biedt veel meer mogelijkheden voor experimenteren en snelle innovatie in hoe je te werk gaat, wat je kunt doen. Steeds meer werknemers pakken dit goed op. Zij beginnen vaak kleinschalig met producten en services uit de cloud, weten daar succesvol mee te innoveren en tonen zo wat er met een cloud-omgeving mogelijk is. Dat geeft een echt vliegwieleffect. Feit is eigenlijk dat je succesvolle projecten moet hebben om het nut van digitalisering en digitale innovatie aan te tonen. Zo kun je mensen in alle lagen van de organisatie makkelijker overtuigen van het nut van een digitale organisatie.”

Ervaringen toetsen

Ter Haar stelt dat hij het altijd prettig vindt om zijn ervaringen en uitdagingen te toetsen bij collega’s, iets waar de meeste CIO’s – hijzelf ook - meer tijd voor moeten maken. “Ik waardeer het altijd enorm wanneer ik wel kan praten met een collega CIO’s en hoe zij omgegaan met zaken zoals digitalisering van een organisatie, of het samenwerken met andere elementen binnen een organisatie om IT op de agenda te zetten en te houden. Maar ook vragen als hoe ga je om met nieuwe of disruptieve technologieën, zoals Web3, intelligente applicaties, Open source AI en nu natuurlijk ook ChatGPT.”

Mede voor het uitproberen van nieuwe technologie denkt de CIO aan het opzetten van een experimenteerruimte waarin je mensen motiveert om applicaties en technologie uit te proberen. VR, of applicaties zoals Notion en Miro, maar natuurlijk ook AI of GPT. Daar moet letterlijk en figuurlijk ruimte voor zijn. Als je het dan echt in de organisatie wil gaan gebruiken, dan moet het wel voldoen aan duidelijke afspraken op gebieden zoals governance, privacy, security. Zo kun je enerzijds adoptie versnellen, anderzijds het gebruik ervan wel in goede banen leiden.”

Kantelpunt in aantocht

En dat is ook hard nodig, want er komt volgens Ter Haar weer een kantelpunt aan. “Ik denk dat we op het punt staan om significante veranderingen mee te maken. AI in zijn algemeen, niet alleen ChatGPT, veel mogelijkheden gaat scheppen. Misschien kun je veel IT-systemen en platforms wel vervangen door een veel flexibeler middel zoals ChatGPT en vergelijkbare toepassingen.”

Als iemand bijvoorbeeld een onderzoek wil gaan opzetten, kan een toepassing zoals ChatGPT helpen met het bieden van ‘in context’ informatie. Andere toepassingen kunnen dit slechts in beperkte mate, of het is heel lastig. “Of denk aan een CRM-systeem. We hebben weliswaar een klantendatabase, maar niet veel meer. Als ik wil dat we meer interacteren met onze klanten, ga ik dan een apart CRM-systeem opzetten? Of bouwen we dat op basis van een GPT-toepassing, waarbij we klantdata via GPT ontsluiten uit alle bedrijfsbronnen die je beschikbaar hebt. Dat kan enorme flexibiliteit, productiviteit en snelheid opleveren. Dus dit soort nieuwe technologie gaat organisaties enorm helpen.”

Doorontwikkelen rol CIO

Dat de rol van CIO hiervoor verder moet doorontwikkelen, is volgens Ter Haar logisch en niet anders dan vroeger. “We hebben nog steeds te maken met veel stakeholders vanuit de IT. Mijn rol blijft die van facilitator, van het scheppen van IT-kaders in lijn met het soort organisatie. Op basis hiervan ondersteun je processen borg en beveilig je ze.”

Misschien, denkt Ter Haar, wordt de rol van CIO zelfs wel eenvoudiger, omdat IT eenvoudiger wordt. “Straks hebben we geen CRM-systeem meer, maar gebruik we ChatGPT die relaties uit data destilleert. En als straks iedereen cloud gebruikt, hebben we dan nog een bedrijfsnetwerk nodig, of is een 6G-mast genoeg. Dat betekent niet dat de rol van een CIO en IT-team minder belangrijk wordt. Maar als we zoveel mogelijk processen en IT automatiseren, houden we tijd over om veel meer met innovatie en business-processen bezig te zijn en minder met IT zelf.”