Bianca Rouwenhorst, CIO VWS: ‘Digitalisering blijft ook voor ons een uitdaging’

Bianca Rouwenhorst (foto) heeft al een lange carrière in overheidsdienst achter de rug. Dienstverlening, innovatie en ICT waren daarbij altijd een rode draad. Of het nou was bij haar werk bij UWV (of een van de voorgangers), of de afgelopen zeven jaar bij VWS - sinds juni 2022 als directeur Informatiebeleid/CIO.

“De focus bij VWS lag en ligt op sociale innovatie en het zorgen voor passende duurzame zorg”, begint Rouwenhorst. “Digitale informatievoorziening en ICT zijn daaraan ondersteunend. Wel zijn digitalisering en IT geëvolueerd van ondersteuning van bedrijfsvoering naar primaire processen, zowel richting de zorgsector als intern. Ik vind het ontzettend leuk om deze transitie bij VWS te begeleiden, in het hart van waar het beleid gemaakt wordt.”

Groeiende rol

De afgelopen 20 jaar heeft digitalisering op alle vlakken een veel grotere rol gekregen in samenleving en bedrijfsleven, ziet ook Rouwenhorst. “Denk aan de opkomst van social media, inclusief vervelende gevolgen zoals de verspreiding van nepnieuws. Dat had je 20 jaar geleden niet bedacht. Maar digitalisering in al zijn facetten biedt ook enorm veel kansen, zeker ook in het zorgdomein. Bijvoorbeeld om veel meer zorg thuis te verlenen via zelfmonitoring en digitale zorg.”

De CIO in het bedrijfsleven heeft veel en direct te maken met beslissingen op IT-gebied, ook op strategisch gebied. Rouwenhorst heeft bij VWS een iets andere rol. Zij is als ‘concern’-CIO ook coördinerend CIO voor heel VWS: het kerndepartement, een aantal zbo’s (zelfstandige bestuursorganen) en agentschappen zoals het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) en de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ).

“Zbo’s en agentschappen hebben hun eigen CIO’s die meer direct bij IT-besluiten en -vraagstukken betrokken zijn. Wij coördineren op dit gebied, geven adviezen af over grotere IT-trajecten - meer dan 5 miljoen euro - en zijn liaison tussen bijvoorbeeld de Rijks-CIO en de CIO’s binnen het concern. Daarnaast hebben we een rol op het gebied van informatieveiligheid, security en privacy, en vervullen we de rol van Chief Data Officer. Dit laatste zie je volgens mij in het bedrijfsleven ook steeds vaker als aparte functie of onderdeel van de rol van een CIO.”

Eigen software-tak

Anders dan bij veel ministeries heeft VWS tegenwoordig ook een eigen ‘realisatietak’ op IT-gebied: een afdeling die zelf software ontwikkelt voor vraagstukken binnen VWS en voor het zorgveld. “Zo werken we aan een portaal voor zorgmedewerkers met Long Covid die hier subsidie kunnen aanvragen. Maar we hebben ook aan de corona-apps gewerkt en de GGD’s tijdens corona ondersteund.”

Al loopt VWS hiermee voor op veel ministeries, de adoptie van IT en digitalisering blijft ook hier een uitdaging, merkt Rouwenhorst. “Op een beleidsdepartement is dat denk ik iets anders dan bij een uitvoeringsinstantie zoals het UWV. Bij beleid maken is de ‘i’ van informatievoorziening/ICT niet sexy. Digitaal gedrag en het gebruik van data is het nieuwe normaals , maar dit verankeren in nieuw beleid is vaak nog een moeilijke opgave. Ik heb hier veel gesprekken over met mijn collega’s en vanuit onze directie zijn wij dan ook bezig met iVakmanschap binnen het departement.”

Bij uitvoeringsinstanties zoals het UWV (of de voorgangers waar zij voor werkte) bemerkte Rouwenhorst gemiddeld een meer innovatievere houding. Dat ligt er volgens haar ook aan dat mensen bij dergelijke organisaties constant wordt gevraagd om zich meer efficiënt en effectief op te stellen, meer dan bij een beleidsdepartement. “Ze zijn voortdurend in contact met hun klanten, en die gaan bepaalde vormen van digitale dienstverlening ook steeds meer normaal vinden.”

Meer interne focus op ‘I’

Toch is het afgelopen jaar ook bij VWS meer focus op de ‘I’ ontstaan. Dat heeft zijn oorsprong zeker voor een deel in de coronapandemie. “Zo hebben we in deze periode veel externe IT’ers naar binnen gehaald die wilden bijdragen aan de aanpak van de pandemie - zoals bij de corona-apps. De software-afdeling die we zo ingericht hebben, is misschien dan wel een vreemde eend in de bijt, maar heeft mij wel de ogen doen openen: ‘Zo kan digitalisering ondersteunend zijn aan onze taken’.

Een klein voorbeeld: VWS is sinds corona bedolven onder WOB-verzoeken. De ontwikkelaars dragen eraan bij dat het ministerie die stroom beheersbaar kan houden, efficiënter kan afhandelen en weet waar alle opgevraagde documenten te vinden zijn. Rouwenhorst: “De directeur die hiervoor verantwoordelijk was binnen VWS, zou misschien twee jaar terug helemaal niet gedacht hebben aan de mogelijkheden die digitalisering hier biedt. Nu kunnen we dit ook gaan inzetten voor het structurele proces van WOB-verzoeken – WOO tegenwoordig. Dus je ziet wel dat er beweging in zit.”

Rouwenhorst realiseert zich dat softwareontwikkeling geen kerncompetentie is voor een ministerie. “We houden het alleen in huis zolang het nuttig is. Voor nu willen we deze club aan boord houden, zowel voor interne vraagstukken als voor vraagstukken in het zorgveld. Want het is prettig als we mensen hebben die de kennis hebben, ons kunnen adviseren en kunnen realiseren, zowel voor structurele als tijdelijke zaken. Als je dat niet hebt, dan krijg je dat de ene partij iets bedenkt, een tweede het ontwikkelt en een derde het uitvoert. Dat levert vaak problemen op die je niet wilt.”

Leren van elkaar

Volgens de CIO heeft de bundeling van CIO-schap, Informatiebeleid en softwareontwikkeling de aandacht getrokken van andere departementen. “Bij veel departementen ligt het ‘I’-beleid nog bij vakdirecties, los van de centrale CIO-rol zoals ik die heb. Bij ons is dit deels domeinoverstijgend geworden en dat leidt tot meer efficiency en effectiviteit. Wij kunnen weer leren van ervaringen zoals het optuigen van een digitale infrastructuur of de inzet DigiD zoals dat bij de Digitale Overheid gebeurt.”

Tevreden is Rouwenhorst over wat zij omschrijft als ‘de leukste functie binnen VWS’, wanneer het ‘I’-vakmanschap bij het ministerie structureel ingebed is in de primaire processen. “Wanneer beleidsdirecties oog hebben voor digitale informatievoorziening in hun beleid, het gebruiken in het opstellen van hun regels. En als digitale informatievoorziening en digitale zorg binnen beleid een prominente rol heeft. Dan gaat de champagnefles open.”