CIO Platform Nederland: focus op IT is van belang voor lange termijn

Nederlandse bedrijven en organisaties staan voor grote uitdagingen op het vlak van digitalisering en nieuwe technologieën, constateerde CIO Platform Nederland afgelopen augustus. Nederland moet een voorloper worden in het gebruik van mensgerichte digitale technologieën en innovaties. Dit vergt politieke aandacht en een stevige digitaliseringsparagraaf in elk verkiezingsprogramma. CIO Platform Nederland noemt vier prioriteiten:

1. Beroepsbevolking van de toekomst – investeer in het opleiden van technisch personeel.
2. Cyberveiligheid en economische onafhankelijkheid – zorg voor alternatieven.
3. Voedingsbodem voor digitalisering – verbeter de marktwerking.
4. Geef Nederland een voorsprong in Europa en wereldwijd – prioriteer implementatie nieuwe wetgeving.

Waarom hiermee naar buiten treden? “De laatste jaren hebben we als CIO’s, maar ook CTO’s en CDO’s die inmiddels lid zijn, geconstateerd dat het in de maatschappij en politiek niet vanzelf de goede kant uit gaat”, begint Ronald Verbeek. “Daarom proberen we vanuit onze ervaring en kennis de impact te duiden van bepaalde trends en beleidsontwikkelingen. Daar is onze 3-pager – uitgebracht in het licht van de komende verkiezingen - een voorbeeld van. We werken samen met Belgische, Franse en Duitse zusterorganisaties om hetzelfde op Europees niveau te doen.”

Het is, benadrukt de directeur van het stafbureau van het platform, geen volledig nieuwe visie. “Het bevorderen van marktwerking is een punt dat we al jaren op de politieke agenda proberen te krijgen. Met name de toezichthoudende maar ook de regelgevende kant. Talent en ontwikkeling ervan is ook al jaren een belangrijk punt voor ons. En ook cybersecurity is al jaren een aandachtspunt. In de Cyber Security Raad (CSR) praten we hierover mee om de overheid van advies te voorzien.”

Geopolitieke dimensie

Nieuw aan de vier prioriteiten is wel de geopolitieke dimensie, meent Verbeek. Met corona –de impact op wereldwijde logistieke ketens en gedwongen digitaal thuiswerken – en later de oorlog in Oekraïne – zie je dat geopolitiek en afhankelijkheid van andere economieën een steeds belangrijker aandachtspunt worden.

“Wat kunnen wij als Nederland en Europa doen om die afhankelijkheden van andere regio’s te verminderen. Hoe kunnen we onze technologische kennis omzetten in Europese oplossingen die waarde opleveren? Daarvoor heb je een goede marktwerking nodig en daar zijn nog wel stappen in te zetten. Bovendien is Nederland een sterk gedigitaliseerd land. Wetten en regels op dit gebied – zoals NIS2, de Digital Markets Act, hebben extra impact. Worden die Europese regels niet goed vertaald, dan is de negatieve impact ook groter.”

Basis op orde

Toch is de basis in Nederland goed, vindt Martijn Koning, voorzitter van het bestuur van CIO Platform NL.  “We hebben een aantal technologiebedrijven die in Europa en zelfs wereldwijd voorop lopen. Maar we zijn een heel klein landje. We moeten blijven investeren in een voedzame bodem om mee te blijven komen. Investeren bijvoorbeeld in opleiding. Niet alleen van nieuwe generaties, maar ook in blijvend leren van de huidige arbeidspopulatie.”

Martijn Koning: "We moeten niet gaan vooruitlopen op een Europese AI Act door zelf al wetgeving in te voeren."

Europese regelgeving komt op ons af, schetst Koning. Daar moeten we ons op gaan voorbereiden, zodat die snel en effectief wordt ingevoerd én gehandhaafd. Van groot belang daarbij is dat de regels Europa-breed gelden. Omdat Europa het niveau is waarop Nederland geopolitieke uitdagingen aan moeten pakken; omdat er zo in Europa een level playing field ontstaat; omdat regeldruk zo beheersbaar blijft.

“Dus we moeten niet gaan vooruitlopen op een Europese AI Act door zelf al wetgeving in te voeren. We kunnen dan beter kijken waar de kansen en bedreigingen op AI-gebied liggen voor Nederland en Europa en op basis daarvan die Europese verordening zo goed mogelijk vorm te geven. Dat soort vraagstukken moeten ook vanuit politiek perspectief goed bekeken worden en daar willen wij graag ons steentje aan bijdragen.”

Duiden van impact

Hoewel er maar weinig Kamerleden zijn met een IT-achtergrond, is dit niet per sé een probleem, meent Verbeek. “Men is wel benaderbaar en wil graag leren. En wij hebben geen invloed op wat de politiek belangrijk vindt - dat kan nogal eens veranderen. We kunnen alleen duiden wat vanuit ons vakgebied bepaalde politieke besluitvorming of voornemens voor impact zullen hebben. Het blijft een politieke afweging, maar we kunnen en willen de beoogde versus waarschijnlijke gevolgen in beeld brengen.”

De politieke focus ligt vaak bij de burger, en dat is prima, meent Koning. Maar daarnaast is het belangrijk om de impact van besluitvorming en wetten voor zakelijke gebruikers te schetsen. Elke onderneming is tegenwoordig tot op zekere hoogte een digitale onderneming, dus besluiten op digitaal gebied hebben zeer breed impact. “De afgelopen jaren hebben we ons sterk gemaakt om dit perspectief beter voor het voetlicht te brengen, in Nederland maar ook in Brussel. Zeker ook nu weer met een aankomende verkiezing is het goed om duidelijke prioriteiten te benoemen.”

Langetermijndenken

Langetermijndenken staat niet altijd voorop in Den Haag. Zo opperden sommige politici onlangs om geld te halen uit het Groeifonds en in verbetering van de bestaanszekerheid te investeren. Koning noemt dit nadrukkelijk een politieke keuze waarover het CIO Platform zich niet wil uitspreken. Wel stelt hij dat op de middellange en langere termijn technologie een groeiende rol zal spelen in het realiseren van de bestaanszekerheid voor steeds meer mensen.

“Dat is waar wij al langer toe oproepen: zorg ervoor dat kinderen in alle lagen van de bevolking meer technologische kennis krijgen. Maak ze weerbaar in het snappen van risico’s op digitaal gebied. Dat biedt ook de kans om uit een armoedeval te komen en is een goede investering in de samenleving als geheel. Hetzelfde geldt in zekere mate ook voor volwassenen. Maar ik snap het ook dat je daar nu geen boodschap hebt als je moeite hebt om brood voor je kinderen te kopen. En het is begrijpelijk dat dit de politiek ook voor moeilijke keuzes stelt.”

Ronald Verbeek: "Als het perspectief duidelijk genoeg is, kunnen we allemaal de lange termijn voor ogen houden."

Verbeek is positief over het politieke vermogen om verder vooruit te kijken als dit nodig is. “We zijn als land in staat om geld te stoppen in dijkbewaking voor een storm die eens in de duizend jaar voor zal komen. Als het perspectief maar duidelijk genoeg is, dan kunnen we wel degelijk allemaal die lange termijn voor ogen houden. Maar om op lange termijn iets te realiseren, moet je ook op korte termijn al stappen zetten. In het onderwijs, met cybersecurity, in het aansluiten bij Europese wetgevingskaders. Daar moeten we nu al mee beginnen en we hopen dat we met onze vier prioriteiten de urgentie hiervan onderstrepen.”

Welke prioriteit voorop?

Als het gaat om het belang van de vier prioriteiten, dan vindt Koning onafhankelijkheid wel een groot goed. De grote tech-spelers, met name de grote platformen, zijn vooral Amerikaans of Aziatisch. Het maakt Nederland of Europa niet per se kwetsbaar, maar vergt wel duidelijkheid over in welke mate ons land en Europa minder afhankelijk willen worden, en over welke keuzes dit vergt.

Op kortere termijn is het ook nodig om voldoende mensen te hebben die uit IT voldoende waarde kunnen halen, die alternatieven kunnen bedenken, benadrukt Verbeek. “Talentontwikkeling staat niet voor niets op nummer 1. Op dit punt kan iets meer regie, iets meer sturing nodig zijn. Bijvoorbeeld bij de profielkeuze, een vervolgopleiding, een beroep. Niet iedereen hoeft programmeur te worden, maar diepgaander technologische kennis bij een bredere groep mensen is nodig om ook straks nog alle waarde uit digitalisering te halen. En het gaat niet alleen om die instroom van onderaf, maar ook vanaf de zijkant, in het kader van een leven lang leren.”

Niet iedereen moet straks het vak Informatica volgen, stelt Koning. Maar technologie speelt in alle facetten van de samenleving een rol. Zowel kinderen als de huidige arbeidspopulatie hiervan bewust maken, vindt hij belangrijk. “Steeds meer mensen gebruiken bijvoorbeeld ChatGPT, dat kan straks een goed instrument worden om efficiënter te werken. Over die rode technologische draad nadenken, zowel de goede als de slechte kanten, is dan bepaald niet overbodig.”