Nederland na toeslagenschandaal: leer van Deense digitale overheid

Het Ministerie van Binnenlandse Zaken heeft de Quick Scan Vergelijking Governance Digitale Overheid gepubliceerd(klik hier voor het rapport). Het rapport, dat is uitgevoerd door PWC (voormalig topambtenaar Selwyn Moons), is een kritische verkenning naar een betere sturing op de digitale overheid (dit naar aanleiding van alle incidenten in de afgelopen jaren). Het rapport vergelijkt Nederland met mondiaal koploper Denemarken (eerste plek in de OECD Digital Government Index) op het gebied van digitalisering.

De aanbevelingen liggen op de formatietafel en worden gebruikt voor nieuw beleid.

PWC complimenteert Denemarken en bekritiseert Nederland:

• Denemarken heeft een centraal aangestuurd digitaliseringsmodel met goede regie. Er zijn duidelijke kaders en een helder overlegmodel, waarin ook private partijen tijdig participeren. De met alle betrokkenen afgestemde regie ligt bij het Agentschap van Digitalisering (DIGST), dat onder het Ministerie van Financiën hangt. Er is een duidelijke kaderstelling.
• Denemarken heeft digitale bouwstenen gedefinieerd waarmee andere overheden aan de slag kunnen in het digitaliseren van de eigen diensten. Er is eenheid.
• Het systeem van de Nederlandse digitale overheid kent relatief veel autonomie van individuele partijen en versnipperde kennis. Dit bemoeilijkt regievoering en kaderstelling. Rolopvattingen zijn te individueel; waardoor er ongewenste uitkomsten uit het ecosysteem als geheel komen.
• In Nederland zijn budgetten decentraal verdeeld en is er geen digitale doorzettingsmacht. ICTKennis en expertise zijnversnipperd.
• In Nederland ontbreekt een meerjarenplan. Ook mist vroegtijdige interactie met de private sector en hierdoor worden relevante inzichten en oplossingen gemist.
• De Deense generieke data-infrastructuur (GDI, denk aan alle middelen om digitaal met de overheid te communiceren -> Berichtenbox, DigiD) is niet alleen beter, maar ook nog veel goedkoper. Het totale budget van de centrale bouwstenen inclusief innovatie bedragen is in absolute zin slechts 1/3^e van het Nederlandse budget.
• Het publieke vertrouwen in Denemarken is hoger. Veiligheid en vertrouwen zijn expliciete doelstellingen in de digitale strategie van het land.

Aanbevelingen

1. Stuur en ontwikkel langs de lijnen budget (centrale sturing), kennis en/of wetgeving (afdwingbare normen) en wees hierin consistent. Ga van projecten naar beleid. Meer sturen op hoofdlijnen.
2. Zorg voor meer verbondenheid in het speelveld. Hanteer 1 standaard.
3. Scheidt de wat en de hoe vraag. De overheid moet focus leggen op de wat vraag en de hoe vraag aan private partijen en uitvoeringsorganisaties laten.
4. Bundel kennis, breng de versnippering terug.
5. Betrek private partijen beter bij beleidsvorming en uitvoering. Organiseer periodiek ronde tafels.

Reactie Netcompany

Netcompany, een speler op de digitale overheidsmarkt in Noordwest-Europa en actief in Denemarken, zegt namens Hein Franken, partner Netcompany Nederland, over het rapport: “Nederland staat voor enkele grote uitdagingen op het gebied van de digitale overheid. Dit is een gedegen onderzoek dat waardevolle adviezen bevat voor de formatie. De keuzes in Nederland zijn op zichzelf goed, maar leiden toch tot andere uitkomsten dan in Denemarken. Er mist samenhang en centrale aansturing binnen de digitale overheid. In Denemarken zijn deze elementen wel aanwezig en daardoor wordt meer tempo gemaakt en is er overal aantoonbaar meer resultaat. En de burger is beter geholpen met het Agentschap voor Digitalisering en de Deense ombudsman die direct mandaat heeft om digitale misstanden aan te pakken. Ook is er meer transparantie en hebben Denen meer controle over hun data, wat hen zelfredzamer maakt.”

Netcompany ontwikkelde het onder meer Sundhed (een digitale app waarmee Denen al hun gezondheidszaken regelen en zelf toegang hebben tot hun data), Aula (waarmee ouders communiceren met de scholen en kinderopvang van hun kroost) en SAPA (landschapsbeheer). Netcompany heeft ook een kantoor in Delft.