Westerse technologieleveranties aan Rusland gaan door

De Russische invasie van Oekraïne in februari 2022 leidde tot harde westerse sancties. Veel technologiebedrijven gaven aan hun export naar Rusland stop te zetten. Volgens een onderzoek van onder meer Reuters blijft de levering van westerse computeronderdelen aan Rusland echter doorgaan. Andere deelnemers aan het onderzoek waren het Royal United Services Institute (RUSI), een in Londen gevestigde defensiedenktank, en iStories, een op Rusland gerichte onderzoeksnieuwssite.

Oekraïense veiligheidsfunctionarissen vinden regelmatig nog nieuwe Westerse elektronica in afgevuurde Russische kruisraketten. Russische troepen hebben in de eerste vijf maanden meer dan 3.650 raketten en geleide raketten afgevuurd, waarbij veel burgerdoelen geraakt werden.

De kruis- en andere raketten bevatten Russische elektronica met Cyrillische markeringen, soms met de hand geschreven. Maar veel van de belangrijkste elektronische componenten zijn microcontrollers, programmeerbare chips en signaalprocessors met de namen van Amerikaanse chipmakers. Daaronder Texas Instruments Inc; Altera, eigendom van Intel Corp; Xilinx, eigendom van Advanced Micro Devices Inc (AMD); en Maxim Integrated Products (vorig jaar overgenomen door Analog Devices). Chips gemaakt door Cypress Semiconductor, nu eigendom van het Duitse Infineon AG, zijn ook gevonden.

Hoewel sommige van de meer geavanceerde westerse chips in de Russische wapens al jaren onderworpen zijn aan speciale exportvergunningsvereisten, bleek uit het onderzoek dat veel van de wapens ook doorsnee computerchips en andere componenten bevatten die in consumentenproducten worden aangetroffen. Deze zijn gemakkelijk verkrijgbaar en zijn in veel gevallen niet onderworpen aan exportbeperkingen.

Duizenden zendingen

Na de invasie verboden de VS en veel andere landen de export van hightech naar Rusland om de defensie-industrie te verlammen. Techbedrijven kondigden aan dat ze alle export naar Rusland hadden stopgezet. Toch ontdekte het rapportageteam van onder meer Reuters dat de stroom van westerse computeronderdelen van merknamen naar Rusland niet is gestopt. Er zijn duizenden zendingen geweest sinds de invasie van Oekraïne. Het betrof vooral niet-geautoriseerde leveranciers, maar er waren ook enkele fabrikanten.

Drie van de fabrikanten - AMD, Analog Devices en Infineon - stellen dat ze interne onderzoeken hadden gestart nadat Reuters de douanegegevens had verstrekt waaruit blijkt dat duizenden recente verzendingen van hun producten naar Rusland door externe verkopers zijn gedaan. Infineon en Texas Instruments zeiden dat de producten die ze hadden verzonden al onderweg waren op het moment van de invasie. Intel zei dat de goederen die het heeft verzonden interne bedrijfsleveringen waren voordat het begin april zijn Russische activiteiten stopte.

Gevraagd naar het gebruik van hun chips in Russische wapensystemen, stellen de bedrijven dat ze zich houden aan exportcontroles en handelssancties. Infineon geeft aan 'diep bezorgd' te zijn als haar producten zouden worden gebruikt voor doeleinden waarvoor ze niet zijn ontworpen." Intel reageert dat het 'niet ondersteunt of tolereert dat onze producten worden gebruikt om mensenrechten te schenden'.

Gesmokkelde onderdelen

Rusland kent een lange geschiedenis van het verwerven van gesmokkelde onderdelen van militaire kwaliteit uit de VS, Daaronder kostbare gespecialiseerde chips voor satellieten die straling in de ruimte kunnen weerstaan. Op de dag van de invasie kondigde de Amerikaanse regering aan aan dat de VS en bondgenoten "Rusland-brede beperkingen oplegden aan halfgeleiders, telecommunicatie, encryptiebeveiliging, lasers, sensoren, navigatie, avionica en maritieme technologieën." Veel niet-militeriële technische producten blijven echter vrijgesteld.

Een woordvoerder van het Amerikaanse ministerie van Handel, dat exportbeperkingen beheert, stelt: "De krachtige exportcontroles die door de VS en 37 bondgenoten en partners zijn ingesteld, hebben ernstige gevolgen voor de toegang van Rusland tot items en technologieën die het nodig heeft om zijn militaire agressie te ondersteunen, waaronder halfgeleiders. Naarmate de tijd verstrijkt en hun voorraden steeds kleiner worden, zullen onze controles nog meer impact hebben."We zullen waakzaam blijven en betrokken blijven bij onze bondgenoten en partners bij het afdwingen van onze controles."

Gehan Amaratunga, een professor in elektrotechniek aan de Universiteit van Cambridge, bekeek een lijst van meer dan 600 westerse componenten samengesteld door RUSI en Reuters, die werden gevonden in Russische wapens en militaire systemen die in Oekraïne zijn teruggevonden.

"Het zijn meestal standaardproducten die gedateerd zijn en te vinden zijn in veel industriële elektronische systemen", stelt Amaratunga. "Als zodanig zijn het geen gespecialiseerde producten met militaire specificaties. Het is de realiteit dat alle standaard geïntegreerde schakelingen voor zowel civiele als militaire doeleinden kunnen worden gebruikt."

Ondanks wat het Westen heeft beschreven als een ongekende reeks strikte sancties tegen Rusland, zijn veel elektronische basiscomponenten dus nog steeds niet onderworpen aan exportcontroles. En zelfs als dat zo is, is er een wereldwijd systeem van leveranciers en handelaren in Oost-Azië en andere landen die bereid zijn ze te verzenden en die vaak buiten de controle van westerse fabrikanten vallen.

Rusland zelf heeft er geen geheim van gemaakt dat het de stroom geïmporteerde westerse technische producten wil voortzetten. In juni ondertekende president Vladimir Poetin een wet om Russische bedrijven toe te staan elektrische goederen en hun componenten te importeren zonder toestemming van de octrooihouders.