Adviescollege ICT-toetsing: Minister voor Digitale Zaken in nieuw Kabinet

Vertrouwen in de overheid is in toenemende mate afhankelijk van goed werkende en flexibele ICT-oplossingen. Het Adviescollege heeft daarom een brief gestuurd naar informateur Ronald Plasterk.

De 6 belangrijkste onderwerpen voor de minister voor Digitale Zaken:

* Digitale uitvoerbaarheid: betrek ICT vroegtijdig bij beleidsontwikkeling
* Digitale regie: versterk de digitale capaciteiten van de overheid
* Digitale realisatie: investeer in gemeenschappelijke overheidsvoorzieningen
* Digitale innovatie: stimuleer de ontwikkeling en toepassing van nieuwe technieken
* Digitale duurzaamheid: bewaak toekomstbestendigheid van de ICT bij de overheid
* Digitale regulering: zorg dat Nederland proactieve, sturende rol vervult bij Europese wet- en regelgeving

Lees hier de brief: 'Slagvaardige doorontwikkeling digitale overheid vergt een
minister voor Digitale Zaken'

Geachte heer Plasterk,

Op basis van zijn ervaringen pleit het Adviescollege ICT-toetsing in het kader van
de huidige kabinetsformatie voor het aanstellen van een minister voor Digitale
Zaken op kabinetsniveau. Deze minister behartigt, met kennis en mandaat, het
belang van de voortgaande digitalisering van de overheid.
Waar moet een minister voor Digitale Zaken zorg voor dragen?
Het Adviescollege ICT-toetsing vindt dat de minister in elk geval zorg moet
dragen voor:

Digitale uitvoerbaarheid

De minister draagt eraan bij dat iedereen die betrokkenen is bij voorstellen voor
nieuw beleid tijdig nadenkt over de digitale uitvoerbaarheid ervan. Dit doet de
minister door al tijdens het tot stand komen van beleid hiervoor aandacht te
vragen. Het college is in de afgelopen jaren regelmatig in overleg geweest met de
vaste Kamercommissie voor Digitale Zaken en heeft gesproken over een digitale
toets en een informatiseringsparagraaf voor nieuwe wetgeving en beleid. Wij
achten het zeer belangrijk dat deze ontwikkeling doorzet en leidt tot invoering
van toets en paragraaf.

Digitale regie

De minister voert rijksbreed de regie over versterking van de digitale capaciteiten
van de overheid. Dit kan bijvoorbeeld door het CIO-stelsel verder te ontwikkelen,
samenwerking tussen verschillende overheden te stimuleren, kaders te stellen
voor ICT-projecten, het lerend vermogen van de overheid aan te jagen en
kwaliteits- en financieringsnormen aan te reiken voor het onderhoud en beheer
van ICT-infrastructuur.

Digitale realisatie

De minister draagt zorg voor (de voortdurende investering in)
gemeenschappelijke overheidsvoorzieningen als DigiD en MijnOverheid. De
minister financiert deze centrale voorzieningen en is verantwoordelijk voor de
organisaties erachter.

Digitale innovatie

De minister stimuleert de ontwikkeling en toepassing van nieuwe technieken. Dat
kan door proeftuinen en onderzoek te faciliteren en/of innovatiegelden beschikbaar te stellen. Hiermee wordt onze Rijksoverheid op het gebied van digitalisering een toonaangevend voorbeeld in binnen- en buitenland.

Digitale duurzaamheid

De minister bewaakt de toekomstbestendigheid van ICT bij de overheid. Hij of zij
signaleert achterstallig onderhoud en stimuleert continu en proactief verdere
ontwikkeling. Hiermee wordt voorkomen dat de continuïteit van
overheidssystemen onder druk komt te staan en blijft de digitale overheid
wendbaar.

Digitale regulering

De minister zorgt dat Nederland een proactieve, sturende rol heeft bij de
ontwikkeling van Europese wet- en regelgeving op het terrein van digitalisering en
dat sterke coördinatie plaatsvindt rondom invoering daarvan.
Waarom een minister voor Digitale Zaken?
Van geboorteaangiftes tot tolheffing, van het ondersteunen van
noodhulpdienstverlening tot dijkbewaking, alles wordt door een uitgebreid
netwerk van ICT-systemen mogelijk gemaakt.
Zeer veel en zeer complexe digitaliseringsactiviteiten bij de overheid
Er is sprake van zeer veel en van zeer complexe digitaliseringsactiviteiten bij de
rijksoverheid. Dat is omdat er vele belanghebbenden, gebruikers, gegevens,
afhankelijkheden en functionaliteiten zijn. De betrouwbaarheidseisen zijn hoog en
worden steeds hoger. Dat is niet voor niets: als er iets mis gaat, kan dat grote
gevolgen hebben voor het persoonlijk leven van burgers. De overheid moet altijd
verantwoording kunnen afleggen over wat ze doet of heeft gedaan – en ook
waarom.

Nieuw beleid en goede dienstverlening stuiten op niet goed werkende ICTsystemen

Het Adviescollege ICT-toetsing wijst erop dat snelle uitvoering van nieuw beleid
en hoogwaardige dienstverlening aan burgers nu vaak stuiten op
overheidssystemen die niet op orde en/of onvoldoende wendbaar zijn. Er wordt
relatief weinig geïnvesteerd in de kwaliteit van bestaande ICT-systemen.
Projecten voor de bouw van nieuwe of vervangende systemen zijn kostbaar en
traag. Ze stranden regelmatig door overmatige complexiteit of doordat het
ambitieniveau te hoog is. Binnen de overheid wordt te weinig lering getrokken uit
afgeronde ICT-projecten. Daarbij komt dat de aanwezige ICT-kennis onvoldoende
is om marktpartijen effectief aan te sturen.

Vergaande politiek-bestuurlijke aandacht is nodig

De verantwoordelijkheid voor het oplossen van deze hardnekkige problematiek
ligt niet alleen op uitvoerend niveau. Er is vergaande politiek-bestuurlijke
aandacht voor nodig. Als Adviescollege zien we dat er op dit gebied wel voortgang
is geboekt in de afgelopen jaren. Voorbeelden zijn de Chief Information Officers
(CIO’s) die binnen de Rijksdienst zijn aangesteld (en vallen onder het ministerie
van Binnenlandse Zaken) en de vaste Kamercommissie voor Digitale Zaken. De
staatssecretaris die in het vorige kabinet digitalisering in de portefeuille had, heeft
deze ontwikkelingen een impuls gegeven. Het is echter niet genoeg.

Een kabinet met een volledig toegewijde minister voor digitale zaken zal uitstralen
dat het belang van digitalisering van de overheid zonder reserves wordt
onderkend. Hiermee zal het ambitieuze ICT’ers inspireren om mee te bouwen aan
een sterke, wendbare en betrouwbare digitale overheid. Dit is van wezenlijk
belang voor het realiseren van nieuw beleid, het bestuurbaar houden van ons
land, en het bouwen aan vertrouwen in de overheid.

Tot slot

Wij wensen u veel succes met uw opdracht en lichten onze brief graag
desgewenst mondeling toe.
Met vriendelijke groet,
drs. H.J.A. van Osch
Voorzitter