Adviesraad: 'Nederland zet sociaal-wetenschappelijke kennis onvoldoende in'

Het vandaag verschenen adviesrapport ‘Een vanzelfsprekende verbinding. Veranker SGW-onderzoek in innovatie’ bevat aanbevelingen voor overheid en wetenschappers. De raad stelt verschillende concrete acties voor waardoor inzichten uit de sociale en geesteswetenschappen meer toegepast kunnen leiden tot innovatie.

'Aandacht voor sociale en culturele aspecten cruciaal'

Bij het aanpakken van ingewikkelde maatschappelijke vraagstukken is aandacht voor sociale en culturele aspecten cruciaal. Denk onder meer aan de COVID-19 pandemie, waarbij het medisch perspectief te lang leidend was en de sociale effecten van de crisis relatief laat in beeld kwamen. Ook bij de stikstofcrisis zien we relatief veel technische oplossingsrichtingen en weinig aandacht voor de culturele en sociale kanten. Zonder adequate innovatieve aanpak van dit soort complexe vraagstukken lopen we serieuze risico’s voor het welzijn en de welvaart van Nederland.

Bij innovatie denken we aan het ontwikkelen van nieuwe technologie en producten. Het gaat echter ook over nieuwe diensten, ideeën, concepten, processen, methodes, regels of beleid. De adviesraad noemt SGW-onderzoek daarvoor essentieel, maar wijst erop dat dit nu nog geen vanzelfsprekend onderdeel is van innovatie. Onderzoekers die sociaal- en geesteswetenschappelijk (SGW) onderzoek doen – van economen tot psychologen en van juristen tot filosofen – richten zich juist op die sociale en culturele aspecten. Maar hoewel de adviesraad veel van dat onderzoek in Nederland van wereldklasse noemt, lukt het nog niet om dit onderzoek goed te benutten voor slimme en vernieuwende oplossingen voor van problemen.

Steviger verankeren

De AWTI vindt het van groot belang dat sociaal- en geesteswetenschappelijk onderzoek steviger wordt verankerd in de innovatiepraktijk. Dat versterkt volgens de adviesraad het innovatievermogen van Nederland. Het ziet daarbij een verantwoordelijkheid voor zowel de overheid als het brede SGW-onderzoeksdomein om tot actie over te gaan:

De rijksoverheid kan het Nederlandse innovatiebeleid verder ontwikkelen, zodat SGW-onderzoek er beter op kan aansluiten en erdoor wordt betrokken. Dat kan bijvoorbeeld door de financieringsvoorwaarden meer inclusief te maken. Naast het ‘traditionele’ onderzoeks- en innovatiebeleid, wordt er op allerlei plekken binnen de overheid gewerkt aan complexe vraagstukken, zoals landbouw, zorg, veiligheid etc. Betrek daarbij kennis uit SGW-onderzoek bewuster en structureler.

SGW-onderzoekers kunnen zich het begrip innovatie nadrukkelijker ‘eigen’ maken en het meer toepassen op een manier die past bij alle verschillende disciplines binnen dit brede domein. Geef het bijvoorbeeld meer aandacht in het onderwijs. En verbindt SGW-onderzoek beter met ontwerpende disciplines zoals vormgeving, kunst en techniek. Verscherp de vertaalslag van SGW-onderzoek naar maatschappelijke toepassingen.

'Veel innovatie kan niet zonder SGW-onderzoek'

"Dit advies moet bijdragen aan het besef dat SGW-onderzoek een logisch onderdeel hoort te zijn van innovatie in de maatschappij. Veel innovatie kan niet zonder SGW-onderzoek", zegt AWTI-voorzitter Eppo Bruins. "Een integrale benadering is nodig voor het aanpakken van de ingewikkelde maatschappelijke vraagstukken van nu."

"De AWTI pleit voor een bredere opvatting van innovatie die moet doorklinken in beleid en praktijk. Daarmee worden SGW-onderzoekers beter gefaciliteerd om mee te doen. Tegelijkertijd adviseert de AWTI om het SGW-domein zelf ook uit te dagen een verdere cultuurverandering te realiseren. Voor een meer vanzelfsprekende betrokkenheid bij innovatie", zegt AWTI-raadslid Marleen Stikker. "Het gaat ook om het sterker verbinden van het SGW-domein aan de kunsten en ontwerpdisciplines."