Data komt samen in het midden – hoe deel je het?
Elk fysiek product begint als een idee en eindigt als een fysiek object – maar daartussen schuilt een explosie van onderdelen, data en complexiteit. Net als bij een ruitvorm begint een ontwerp bovenin eenvoudig met het benoemen van de functies van het eindproduct. Vervolgens worden de deelontwerpen gedecomponeerd, wat resulteert in duizenden onderdelen: de stuklijst, met alle componenten die moeten worden gekocht of gemaakt. Tijdens de assemblage worden al deze onderdelen samengebouwd en ontstaat daaruit uiteindelijk het gewenste éne eindproduct.
Dit spanningsveld tussen decompositie
en herassemblage zien we niet alleen in productontwikkeling, maar ook
in data-organisatie. Hoe structureer je inzichten logisch in een steeds
complexere wereld? Zowel de ontwerp-explosie als de productie-implosie
volgen de structuur van een zandloper én een ruit. Uit vele processen
komt data ‘in het midden’ bij elkaar in een gezamenlijke
repository en waaiert vervolgens weer uit naar alle specifieke gebruiks-
en lifecycleprocessen van het product. Hoe deel je vervolgens die data
in eigen organisatie, in je ecosysteem van partners en met alle partijen
om je heen?
Diensten zien als producten en (maak- en uitvoerings)processen
De industriële engineering- en productiewereld wordt vaak beschouwd als iets heel anders dan de diensten- en kantoorwereld. Echter, op de keper beschouwd zijn die verschillen – zeker vanuit data-oogpunt – beperkt. Diensten zoals een verzekering, een taxirit, een uitkering of een vergunning kunnen we prima beschouwen als een product dat, net als een tastbaar product, wordt ontworpen, geproduceerd en tijdens de lifecycle moet worden onderhouden. Omdat fysieke producten, zoals vliegtuigen en auto’s, al veel eerder door wetgeving aan strikte kwaliteitseisen zoals ISO- en CE-keurmerken moesten voldoen, heeft de maakindustrie eind vorige eeuw tijdens de eerste golven van digitalisering deze kwaliteit – noodgedwongen – in de processen en systemen ingebouwd.
In de dienstensector was dat anders en minder dwingend, waardoor een vorm van digitalisering ontstond waarin kwaliteit (nog) niet vanzelfsprekend was ingebouwd in de processen en systemen. Hierdoor hebben de dienstensector en de overheidssector een achterstand op het gebied van digitalisering: het denken in metadata als basis voor centraal masterdatamanagement en lifecyclemanagement. Veel diensten werden niet als product gezien, maar dat verandert met digitalisering en AI. Deze ontwikkelingen creëren de behoefte aan centrale datalakes om – data centrisch en data gedreven – met verzamelde eigen (product)data binnen de organisatie te werken. Het creëren en benutten van datalakes vereist gedegen masterdatamanagement op basis van inzicht in alle datastromen in de organisatie, van boven naar beneden en van de ene view op een proces tot een andere. De onderliggende dataproducten moeten in een m:n-relatie (vele naar vele) kunnen worden beheerd: van creator tot gebruiker, van overheidsonderdeel tot elke burger en elk bedrijf.
Gelijkwaardig en tweezijdig datadelen
In het midden moet zowel de creator een compleet overzicht hebben van al zijn gebruikers of burgers als andersom: elke gebruiker of burger moet inzicht hebben in de verschillende leveranciers van data. Daar, in het midden, komt alle informatie samen in de juiste context. Data delen gebeurt vanuit twee richtingen: de creator biedt aan, de gebruiker vraagt op. Maar die rollen kunnen wisselen – een gebruiker kan ook creator worden, en een creator kan zelf weer gebruiker zijn. In essentie draait het om een dynamisch evenwicht: data delen op een manier waarbij beide partijen samenwerken en er samen beter van worden. In feite de organisatie van een digitaal baliegesprek, zie mijn blog daarover.
Een voorbeeld: een burger heeft zowel een belastingaanslag, een bijstandsuitkering als een zorgbijdrage, en deze drie ‘overheidsproducten’ hangen onderling samen. Als de ene verandert, verandert de ander mee. Hoe kunnen zowel de overheid als de burger een volledig en actueel overzicht behouden van de samenhang tussen deze drie persoonlijke producten, zeker als deze door verschillende overheidsdiensten worden aangeleverd? En hoe kun je die samenhangende informatie op een goede manier met elkaar delen? Dit is data sharing in optima forma, waarbij zowel privacy als doelbinding een essentiële rol spelen. Deze vorm van delen is alleen mogelijk als beide partijen volledige toestemming geven voor het delen en gebruiken van die data.
Samenvattend
In een wereld waarin data steeds waardevoller wordt, moeten we kritisch kijken naar hoe we data structureren, delen en beveiligen. Data is geen bezit, maar een gedeeld goed. Wie de kracht van de ruit ende zandloper begrijpt, ziet hoe data beweegt tussen complexiteit en eenvoud, tussen creatie en gebruik. De sleutel ligt in een open en beheerste samenwerking tussen creator en gebruiker, waarbij het midden – de gedeelde waarheid – de spil vormt van effectieve dataviews. De vraag is niet óf we data moeten delen, maar hoe we dit zo organiseren dat iedereen – overheid, bedrijven én burgers – er evenwichtig van profiteert.
Door: Hans Timmerman (foto)
