Nederlandse Universiteiten bezorgd over groeiende afhankelijkheid van Big Tech

De zorgen richten zich met name op de potentiële risico's op het gebied van veiligheid, privacy en de controle over onderzoeksdata. Zo benadrukken critici dat de toegang tot deze diensten afhankelijk is van trans-Atlantische verbindingen die mogelijk verbroken kunnen worden door toedoen van de Amerikaanse overheid. Daarnaast bestaat de vrees dat gevoelige (persoons)gegevens van Europese gebruikers via de Cloud Act door Amerikaanse instanties kunnen worden opgevraagd, ongeacht waar de data is opgeslagen.

Utrecht

Hoogleraren van onder andere de Universiteit Utrecht waarschuwen voor de kwetsbaarheden die deze afhankelijkheid met zich meebrengt, zeker in het licht van de snel veranderende geopolitieke situatie. Zij stellen dat de huidige situatie kan leiden tot het verlies van controle over data en een directe impact kan hebben op de continuïteit van onderzoek en onderwijs indien de toegang tot de diensten wordt ontzegd.

Nijmegen

Ook aan de Radboud Universiteit in Nijmegen leven sterke zorgen. Medewerkers publiceerden recentelijk een open brief waarin ze pleiten voor meer digitale autonomie en onafhankelijkheid van Big Tech. De universiteit erkent de risico's en geeft aan bezig te zijn met een strategie om deze afhankelijkheid te verminderen. Daarbij wordt gekeken naar alternatieven en de borging van publieke waarden binnen de gekozen technologie.

Groningen

De Rijksuniversiteit Groningen is eveneens een van de universiteiten waar de afhankelijkheid van Big Tech kritisch wordt bekeken. Meer dan 130 stafleden riepen het bestuur onlangs op om concrete stappen te zetten om deze afhankelijkheid binnen drie jaar af te bouwen. Zij wijzen op het feit dat vrijwel alle Nederlandse universiteiten zijn gemigreerd naar cloudservices van Big Tech, ten koste van intern beheerde computercentra.

De TU Twente heeft zich in de discussie tot nu toe minder expliciet uitgelaten over de afhankelijkheid van specifieke Big Tech bedrijven, maar de universiteit benadrukt wel het belang van ethische en politieke aspecten rondom technologie en de bescherming van democratische waarden in een digitale wereld.

De zorgen binnen de Nederlandse universitaire gemeenschap lijken breed gedragen te worden. In 2019 waarschuwden de rectores van de Nederlandse universiteiten al collectief voor de risico's van een te grote afhankelijkheid van commerciële partijen voor cruciale academische functies. Tot nu toe heeft dit echter niet geleid tot een significante verschuiving.

SURF

Er zijn echter ook ontwikkelingen waarbij inmiddels soevereine cloud omgevingen worden gebruikt. SURF, de ICT-samenwerkingsorganisatie voor onderwijs en onderzoek, onderzoekt actief alternatieven voor de diensten van Big Tech. Zo loopt er momenteel een pilot waarbij vijf Nederlandse universiteiten experimenteren met Nextcloud, een Europese cloudservice gericht op samenwerking en dataopslag. SURF biedt tevens leerprogramma's aan voor bestuurders en directeuren binnen het hoger onderwijs en onderzoek om de digitale soevereiniteit van hun instellingen te versterken.

De komende tijd zal moeten uitwijzen of de groeiende zorgen binnen de Nederlandse universiteiten leiden tot een concrete verschuiving naar meer autonome en onafhankelijke digitale infrastructuren, waarbij publieke waarden en de controle over data centraal staan.