Interview Le Blanc Advies: Requirements opstellen is een vak

‘Het is gewoon een vak’, zo stelt Joost Gordijn het belang vast van requirements engineering. Veel IT-projecten mislukken, omdat het aan de voorkant fout ging: het vastleggen van de bedrijfseisen waaraan de nieuwe informatievoorziening moet voldoen. Dat gebeurt op het snijvlak van Business en IT. Gordijn is adjunct-directeur van Le Blanc Advies dat zich deze expertise eigen heeft gemaakt.

Het is razend ingewikkeld, zo vertelt Gordijn, om te achterhalen waaraan een geautomatiseerd systeem echt dient te voldoen. “Eerst moet je helder krijgen waaraan de business behoefte heeft. Veel mensen zijn niet in staat om dat eenduidig uit te leggen. Dan is het een kwestie van doorvragen tot je zelf een goed beeld hebt. Dit beeld verifieer je weer. Vervolgens is er de samenwerking met de architect om te komen tot een oplossing die door de ontwikkelaars gerealiseerd kan worden. Ons startpunt is altijd de business; daar liggen ook onze eigen wortels”, gaat hij verder. “Maar we hebben genoeg verstand van IT om te weten hoe wij de vraag van de business kunnen voorleggen aan IT. Technici zijn gewend in modellen te denken; terwijl wij de dialoog met de business mensen voeren in business termen. Wij slaan de brug tussen beide werelden.”

Pittig examen
De medewerkers van Le Blanc Advies zijn al jaren getraind in het op tafel krijgen van de requirements. “Dat doen we op hoog niveau, in business termen. Maar ook op systeemniveau, de zogenaamde systeem- en gebruikersrequirements. Wij kunnen niet genoeg benadrukken dat elk IT-project drijft op de kurk van de requirements. Dat zijn de kaders voor de oplossing en na realisatie de criteria waartegen je het systeem toetst op bruikbaarheid voor de organisatie. Dat onderwerp moet dus in elk project veel aandacht krijgen.” Hij zegt daarom alleen al blij te zijn met IREB, het instituut dat wereldwijd met een les- en certificeringsprogramma het vakgebied van requirements engineering verder wil professionaliseren. “Het helpt om klanten en gegadigden te laten zien dat we wel iets in onze mars hebben als het om dit onderwerp gaat. Onze professionals zijn gecertificeerd maar we bieden ook de training aan. Hiermee dragen we bij aan de verbetering van het vakgebied en kunnen we onze praktijkervaring doorgeven aan anderen.”

“Het is echt een pittig examen; de beschreven theorie is van behoorlijk niveau”, weet Stefan Staal, requirements engineer en IREB-trainer bij Le Blanc Advies.

Stuurmiddel van de Business
“Je gebruikt de requirements om te sturen, regie te houden over de verandering”, legt Gordijn uit. “Door aan het begin met de belanghebbenden een volledige set aan juiste requirements te verzamelen, stijgt de kans - meer dan evenredig - van een succesvolle verandering. Ook gedurende het ontwikkelproces staat de business aan het roer om aan te geven welke requirements het meeste bijdragen aan het succes van de businesscase.” “Stel dat het budget opraakt, dan ben je als business in staat om functioneel bij te sturen. Wat moet er minimaal nog worden verwezenlijkt in het project? Met goed opgestelde requirements heb je dit stuurmiddel in handen.”

Hij vertelt dat zijn bedrijf onder meer bij de Kamer van Koophandel, de Belastingdienst en het Ministerie van Defensie heeft geholpen de vereisten waaraan de informatievoorziening dient te voldoen helder te krijgen. “Wij gaan trouwens niet meteen weg als de requirements er liggen. We pakken samen met de architect en projectleider door om het ontwikkelproces te begeleiden. Daar willen wij bij zijn met onze expertise.”

Wie de requirements en architectuur goed op orde heeft, voorkomt heel veel (duur) reparatiewerk verderop in het proces en in de toekomst. “Wat dat betreft, zijn requirements engineering en architectuur meer dan het halve werk”, parafraseert Gordijn op het gezegde dat ‘een goed begin het halve werk is’.

Stefan Sturm, directeur IREB:
'Het vak van requirements engineering op een professioneel peil te brengen'
Cynici melden dat een certificaten-schema alleen maar leidt tot omzet bij certificatie-organisaties. “Dat mag dan zo zijn”, reageert Stefan Sturm, directeur van IREB, "maar dat is nooit de aanleiding geweest om IREB in het leven te roepen. En er zijn meer argumenten – buiten winst – om certificatie zinvol te laten zijn.”

Om ongeveer dezelfde reden vindt Sturm het controleren van trainers weggegooid geld. "Voor audits moet je een hele organisatie optuigen. Bovendien leggen wij de nadruk op opleiding, ervaring en zelfstudie. En wij vertrouwen op de markt. Slechte trainers verdwijnen vanzelf van het toneel.”

Nadat hij dergelijke kritiek heeft gepareerd, gaat Sturm naar de kern. "De bedoeling is het vak van requirements engineering op een professioneel peil te brengen. Allereerst door het belang ervan te onderstrepen. En voorts door studiemateriaal op te stellen en ontwikkelingen op het vakgebied te publiceren. Wij stellen de syllabus op die de basiskennis van RE overbrengt. Verder hechten we belang aan neutraliteit - Wij ontwikkelen de syllabus, ondersteunend materiaal en examenvragen; anderen verzorgen de trainingen en nemen de examens af - en transparantie.”

Hij vindt requirements engineering de sleutel voor het succes voor elk softwareproject. "Vooral bij programmatuur die internationals gebruiken. En vooral ook door de toenemende trend van nearshoring en offshoring, waarbij internationaal samengestelde teams software schrijven. De programmeurs zitten dan erg ver van de gebruikers af; en kennen de cultuur niet vanzelf. Des te belangrijker de requirements helder te krijgen.”

Wat is IREB?
De non-profit International Requirements Engineering Board is in 2006 opgericht door deskundigen uit wetenschap, bedrijfsleven, onderzoek en advisering. De bedoeling is lesmateriaal te maken en een structuur die requirements engineering verbetert. Een certificeringsprogramma helpt opdrachtgevers de juiste keus te maken bij het inhuren van een adviseur. Het programma leidt op tot Certified Professional for Requirement Engineering (CPRE). De internationaal erkende examens worden afgenomen door het exameninstituut International Software Quality Institute (iSQI). Er zijn drie niveaus: Foundation Certificate, Advanced Certificate en Expert Certificate (nog in ontwikkeling).

Examenvragen blijven geheim
De examens voor CPRE worden afgenomen door de organisatie iSQi. Het hoofdkantoor ervan is gevestigd in Duitsland, maar in Nederland (Amstelveen) is ook een vestiging. Overigens, zo geeft Michiel van der Voort aan, neemt de organisatie niet alleen RE-examens af, maar bijvoorbeeld ook over software-architectuur, kwaliteitsmanagement en software testen. Van der Voort is executive director business development bij iSQi.

De examenvragen voor CPRE worden opgesteld door IREB en moeten geheim blijven. “De IREB organisatie zorgt voor een continue kwaliteit van de examens en de juiste afstemming met de syllabus en de exameneisen. Dat vergt veel tijd en investeringen en het ontwikkelen van de examens is niet eenvoudig. En we slagen er bijzonder goed in om het geheim te bewaren. De IREB examens staan bekend om het hoge niveau. Mede daardoor zijn de IREB certificaten bijzonder waardevol voor de beroepsgroep en het bedrijfsleven.”

In Nederland zijn nu ongeveer 420 gecertificeerde requirement engineers.